بند اول ابلاغیه سیاست‌های کلی «خانواده» توسط رهبر انقلاب
ایجاد جامعه ای خانواده محور و تقویت و تحکیم خانواده و کارکردهای اصلی آن بر پایه الگوی اسلامی خانواده به عنوان مرکز نشو و نما و تربیت اسلامی فرزند و کانون آرامش بخش

سازمان بسیج جامعه زنان با همکاری موسسه طلوع نسل نور درصدد است با توجه به شرایط حاکم در کشور ( شیوع بیماری کرونا) در کنار خانواده به خصوص مادران کمک کند تا بتوانند دوران تربیتی و آموزشی کودکان خود  را با کمک مربی به آسانی طی کنند. فلذا در این خصوص طرحی با عنوان “مربی محله” تهیه شده است.

«مربی محله» ، «مسجد» و «والدین» سه نهادی هستندکه مهم‌ترین نقش را در فرآیند تربیتی یک انسان ایفا می‌کنند. بررسی و تحلیل بیانات رهبر انقلاب در این سه حوزه، علاوه‌ بر مزیتِ توصیف و شناخت رویکرد رهبر انقلاب، می‌تواند فرصت‌ها، تهدیدها و اولویت‌هایی را در این سه بخش تعیین کند.

«الگوی تربیتی مربی محله» با محور قرار دادن مربی محله  قصد دارد تا با پیوند عمیق بین خانواده، مسجد فرصت‌ها و ظرفیت‌های لازم را برای تربیت در محله فراهم آورده و انرژی متراکم این سه نهاد را در هم‌افزایی و هم‌کوششی نسبت به هم آزاد نماید.

ارتباط صحیح و مستمر و هدفمند می‌تواند بسیاری از مشکلات و مسائل را حل کند و علاوه بر آن باعث رشد، ترقی و پیشرفت شود. ارتباط مربی با کودک  و خانواده های آنان از ارتباطات ثمربخش می‌باشد که می‌تواند زمینه‌های لازم و بسترهای هم‌ رویه‌ای را برای تربیت فراهم آورد.

با استفاده از ظرفیت‌های بومی و محلی  می‌توان بیشترین استفاده را در امر جامعیت بخشیدن تربیت و سبک زندگی فراهم ساخت.

بررسی مسائل و مشکلات پیش آمده در سطح جامعه به دلیل شیوع بیماری کرونا، ما را مُجاب کرد برای حل  برخی مشکلات پیش آمده در حوزه تربیتی کودک به سمت طرحی به نام مربی محله رو آورده و راهبردهای هر مساله را تبیین کنیم:

  • جبران فقر و کم توجهی والدین به  مسائل تربیتی کودکان زیر هفت سال و الزامات تربیتی  قبل از تولد

اقدام راهبردی1: توانمندسازی والدین محله بخصوص مادران در حوزه  تربیت کودکان و آگاهی بخشی در خصوص الزامات تربیتی کودکان

اقدام راهبردی 2: تقویت بنیان خانواده ، کمک به افزایش سطح توانایی ها و مهارت های خانواده در ایفای نقش تربیتی

  • کمبود یا نبود مجموعه های خدمات رسان در حوزه تربیت کودکان وعدم انطباق با بوم محله

اقدام راهبردی:  بهره گیری از مربیان دارای توانمندی و بهره وری آموزشی ، برای توانمند سازی مادران

  • کم توجهی والدین به شیوه ها و مهارت های ارتباط با کودکان

اقدام راهبردی:  گردآوری و تولید محتوای بومی و هویت آور محله ای  برای تربیت کودکان محله

چهارچوب کلی طرح

چرایی:
  • ازنظر بسیاری از پژوهشگران حوزۀ تعلیم و تربیت، سنین زیر هفت‌سال و قبل از تولد، برجسته‌ترین و مهم‌ترین دوره برای تکوین شخصیت انسان است.کم توجهی این فرصتِ تربیتی که معمولاً به‌راحتی ازدست می‌رود، صدمات جبران‌ناپذیری به پیکرۀ شخصیتی انسان خواهد زد و جبران آن بعد ها به‌راحتی امکان‌پذیر نیست.

خانواده‌هایی که  معمولاً از فرصت‌های آموزشی برای تربیت فرزند و  یا دسترسی به مراکز خدماتی در این حوزه محروم هستند.ویا کودکان خود را به مراکز آموزشی نمی سپارند  می توان گفت در با توجه به «ناآگاهی» و «ساده‌پنداشتن» تربیت کودک در بین آنها آیندۀ محله را تهدید می‌کند. اهمیت دوچندان این مسئله، خودش را درجایی نشان می‌دهد که

  • مشاهده می شود تهاجم فرهنگی و آسیب‌های رسانه‌ای، خانواده و محله را تحت‌تأثیر قرارداده است.
  • مدل تربیتی برخی والدین که مبتنی بر اشتغال‌محوری و مهارت افزایی به فرزندان بود هکم رنگ­تر شده و گاه به فراموشی سپرده شده است و نیاز به الگوی جایگزین شیوه تربیت سابق ( یعنی خانواده به خصوص مادر) به شدت احساس می­شود.
  • «مهدکودک‌ها» به‌دلیل حذف مادر از فرایند تربیت کودک، نقش مهمی در گسست‌های خانوادگی دارند.
چیستی:
  • این طرح به‌دنبال معرفیِ الگوی اسلامی-ایرانیِ تربیت کودکان زیر هفت‌سال و قبل از تولد با هدف تقویت نهاد خانواده و احیای نقش تربیتی والدین به‌خصوص مادر است.
  • ارائه محتوا های مورد نیاز برای تربیت کودکان متناسب با بوم محله و معرفی قالب‌های موثر در ارتباط با کودک، ازجمله ویژگی‌های این طرح است.
  • پدر به‌عنوان مسئول اصلی تربیت، ضامن رفع نیازهای خانواده، مرکز داناییِ خانواده و فراهم‌کنندۀ امنیت و آرامش روانی اعضای خانواده است و مادر با توجه به قرابت او با کودک و نقش ذاتی او، مؤثرترین عامل تربیتی برای کودک است.
چگونگی:
  • این طرح، چابک ، کاربردی و متناسب با بوم محله تعریف‌ شده است و نیازی به تشکیلات ندارد و از هرگونه ساختار اداری به دور است و تلاش می­کند در بستر فرهنگ عامه خود را رشد دهد.
  • فرایند توانمندسازی مادر دراین‌ طرح به‌صورت غیرمتمرکز و مبتنی بر ظرفیت هم‌زیستی در محله اجرا می‌شود به این نحو که شخصی به‌نام «مربی محله” که از طریق ستاد دوره آموزشی را پشت سر می گذارد و مجهز به مهارت های تربیتی برای مادران و کودکان آنها می‌باشد از فرصتِ جمع‌های زنانه و دورهمی‌های مشابه استفاده می‌کند و به‌صورت تدریجی مادران را با الزامات و مهارت‌های تربیت کودک آشنا می‌کند.
  • در طرح مذکور ، «مربی محله »، «مسجد» و «والدین به‌خصوص مادر» بعنوان پیشبرنده های اصلی در نظر گرفته شده اند. «ستاد مرکزی » در این طرح، بسترساز و عامل قوام «مربی محله » در محله است. او با پشتیبانی خود و بالا بردن سطح درگیری مردمِ محله با مسئلۀ تربیت کودکان زیر هفت‌سال و ارج ‌دادن به جایگاه مادر در محله ، بستر لازم  را برای اجرای طرح به‌وجود می‌آورد. «مربی محله ، بانوی توانمند و دغدغه‌مندی است که با توجه به «زن» بودن و «مقبولیت» در محله ، به‌راحتی می‌تواند به جمع‌های مختلف زنانه تزریق شود. وظیفه اصلی مربی  توانمندسازی مادران است. از دیگر وظایف او اجرای مستقیم قالب‌ها[1] و محتوا و ارتباط ‌گیری مستقیم با کودکان محله برای جریان‌سازی در محله ست. «محتوا» در مرحلۀ اول به‌صورت کلی و همراه با نمونه، از طریق نهاد واسط به دست «مربیان محله” می‌رسد و در مرحلۀ بعد محتواها به دست خود «مربیان محله” استخراج می‌شود.
  • مربی محله نیز به بهانه های مختلف در جلساتش با پدران و مادران  آنها را نسبت به امر تربیت و اهمیت آن و مهمتر از همه نقش مربی و مادر کودک در امر تربیت آگاه می‌کند.
  • در ساختار پشتیبانی طرح مربی محله ، نهاد واسط ، مسئولیت توجیه گری کف میدان و پیگیری اجرای طرح را بر عهده دارددر حقیقت پشتیبان محتوایی و ناظر اجرای این طرح در سطح استان همین نهاد واسط است.
اهداف مورد انتظار:
  • انتظار می رود پس از اجرای این طرح، با محله ای مواجه شویم که کودکان در یک محیط سالم و پرنشاط قرار گیرند والدین، به‌خصوص مادر، مهارت های لازم را برای تربیت کودک کسب کرده است.
  • با توجه به تناسب مدلِ این طرح با بوم محله ، چابک و مردمی بودن آن، توان جریان ساز شدن و انطباق با فرهنگ بومی محله را دارد و می‌تواند الگویی برای سایر محله ها باشد.

 

[1] – قالب های موثری که مربی با مادران و کودکان کار می کند عبارت است از: قصه، بازی، شعر و سرود، عروسک، لالائی و …

طرح مربی محله،  تفاوت‌های زیادی با مهدکودک دارد. «مهدکودک‌ها» به‌دلیل حذف مادر از فرایند تربیت کودک، نقش مهمی در گسست‌های خانوادگی دارند. طرح مربی محله، به‌دنبال بازگرداندن خانواده، به‌خصوص مادر به فرایند تربیتیِ کودکان است و این کار را ازطریق ساختاری چابک و متناسب با بوم محله انجام می‌دهد.

جامعۀ هدف این طرح در مرحلۀ اول و به‌طور مستقیم، خانواده به‌خصوص مادرکه به یادگیری مهارت‌های تربیت کودک نیازمند است و در مرحلۀ بعد و به‌طور غیرمستقیم، خودِ کودکان هستند.تمرکز این طرح بر خانواده، به‌خصوص شخص مادرا است و تعداد فرزندان مهم نیست.

بخش بزرگی از جامعۀ هدفِ مربی محله ، بانوانِ مادر هستند. توانمندسازی این مادران نیز برعهدۀ ستاد مرکزی است. از طرفی، حضور مربی محله در محافل زنانه و هم‌زیستی با مادران محله و ارتباط‌گیری‌های غیرمتمرکز با بانوان، بخشی از فرایند این طرح برای توانمندسازی مادران است. باتوجه به این توضیحات، لازم است که مربی محله، صرفاً «زن» باشد.

کشف یا انتخاب مربی محله،  با توجه به ارسال شاخص و ملاک از طرف ستاد برعهدۀ استان است و پس از پالایش توسط ستاد و همچنین آموزش های لازم ، مربی محله این کار را با استفاده از موقعیت‌های ارتباطی خودش با اهالیِ محل انجام خواهد داد. توجیه و توانمندسازی مربی محل  نیز ازطریق نهاد واسط انجام می‌شود.

مربی محله  باید با زنان محله هدف، هم‌زیستی داشته باشد و با آن‌ها اُخت شود. او باید به فرهنگ و آداب و ویژگی‌های مختص به آن محله تسلط داشته باشد و مهم‌تر از همه، دربین اهالیِ محله موجه و دارای مقبولیت باشد. ازطرف دیگر، روش توانمندسازی مادران محله به‌وسیلۀ مربی محله، یک فرایند تدریجی و توأم با ارتباط‌گیری غیرمتمرکز است. همۀ این‌ها نشان می‌دهد که مربی محله لاجرم باید از اهالیِ همان محله باشد.

این مسئله ازیک طرف، به جمعیت و جغرافیای یک محله بستگی دارد. ازطرف دیگر و با گذشت زمان، بانوان محله به‌تدریج در حوزۀ مسائل تربیت کودکان رشد خواهند کرد و ناگزیر، محله از مربیان محله  متعددی برخوردار خواهد شد.

«مربی محله » از فرصتِ جمع‌های زنانه و دورهمی‌های مشابه استفاده می‌کند و به‌صورت تدریجی مادران را با الزامات و مهارت‌های تربیت کودک آشنا می‌کند. مربی محله دوره‌های منظم آموزشی برگزار نمی‌کند بلکه از ظرفیت‌هایی مثل هیئت عزاداری، پایگاه بسیج، دیدوبازدید، و… برای توانمندسازی مادران استفاده می‌کند. تمامیِ مکان‌ها و محافل زنانه، برای ارتباط‌گیری مربی محله با بانوان محله صورت می گیرد.

ازآنجایی‌که «محتوا» در مرحلۀ اول به‌صورت کلی و همراه با نمونه، ازطریق نهاد واسط به‌دست «مربیان محله» می‌رسد، در ادامه نیز مربی محله برای حل مشکلات پیش‌آمده، از نهاد واسط کمک خواهد گرفت.

معرفی طرح ملی مربی محله

آمار کشوری طرح ملی مربی محله به تفکیک استانها