عدالت بین فرزندان
بحث عدالت به قدری حائز اهمیت میباشد که بارها در آیات و روایات مورد بررسی قرار گرفتهاند و ائمه معصومین (ع) به تبیین موضوع پرداختهاند. عدالت بین فرزندان نیز از این قاعده مستثنی نیست.
عدالت همه جا و نسبت به تمامی افراد پسندیده است لکن اجرای آن از میان فرزندان از ضرورت بیشتری برخوردار است چرا که ارتباط مستقیم باتربیت و شکلگیری شخصیت کودک در آینده دارد.
فرزند اگر بی عدالتی را درخانه تجربه کند با ذهنیتی تیره وارد جامعه میشود و نمیتواند به کسی خوش گمان شود. از این رو بد گمانی یکی از بدترین آسیبهای اجتماعی است که فرد را به انزوا و انواع محرومیت دچار میکند.علاوه بر آن فرزندی که مورد بی عدالتی ولو در زمینه عاطفی قرار گرفته کینه خواهر و برادرهای خود را که از حمایت بیشتر والدین برخوردارند را به دل خواهد گرفت و آرزومیکند نعمتها و تواناییهایشان را از آنها بگیرد تا آنها نیز در چشم والدین کسی شبیه به خود او گردند.
پدر و مادری که در میان فرزندان خود عدالت را رعایت نمیکنند در صورتیکه فرزند در ثمره رفتار آنها دچار احساس حقارت، پایمال شدن حقوق خود، خود کم بینی ،حسادت و… شود گناهکار بوده و به دلیل چنین برخوردی قطعا مسئول خواهند بود.
عدالت به معنای برابری دختر و پسر و به معنای داشتن رفتار یکسان با افراد نیست.
بدیهی است که نیازهای هرفرد در سنین مختلف و هر جنسیت با جنس مخالف متفاوت است. در نتیجه نیازهای دوران کودکی با نوجوانی متفاوت است. نیاز کودک پسر با کودک دختر فرق دارد. بنابراین نیازهای عاطفی و شیوه پاسخ دادن به این عواطف و احساسات نیز به همین صورت متفاوت است.
کنترل احساست و هیجانات:
برخی از والدین در مواجهه با یک فرزند نسبت به سایر فرزندان نمیتوانند احساسات و هیجانات عاطفی خود را کنترل کنند. به همین دلیل ناخواسته به یکی از فرزندان خود بیشتر از فرزندان دیگر محبت میورزند.
این حالت در روایات و سیره معصومین(ع) مذموم شمرده شده و توصیههای فراوانی در این مباحث از ایشان نقل گردیده است. شیخ حر عاملی در کتاب وسائلالشیعه روایتی را نقل نموده که مردی در حضور پیامبر فرزندش را در آغوش گرفت و او را بوسید اما به فرزند دیگرش توجهی نکرد و او را نبوسید. پیامبر اکرم(ص)به او هشدار داده و فرمودند: چرادر بین فرزندانت به مساوات رفتار نمیکنی؟!
لذا در روایتی فرمودند إنَّ اللّه َ تَعالى يُحِبُّ أن تَعدِلوا بَينَ أولادِكُم حَتّى فِي القُبَلِ (خداوند دوست دارد که بین فرزندانت عدالت را برقرار کنید حتی در بوسیدن)
عدالت در هدایا:
در برخی موارد حضرت دستوراتی نیزمیدهند. فیالمثل شخصی به نام نعمان بن بشیر که هم عصر رسول خدا بود تعریف میکرده که روزی در دوران کودکیام همراه با پدرم به خدمت حضرت شرفیاب شدیم. پدرم به حضرت عرض کرد: این پسر من است و من به او غلامی هدیه دادم. حضرت فرمودند: آیا به فرزندان دیگرت نیز چنین هدیهای دادهای؟ پدرم پاسخ داد: خیر. حضرت فرمودند: پس هدیهات را پس بگیر و تاکید فرمودند: از خدا بترسید و عدالت را دربین فرزندانتان رعایت کنید.
نکته: البته در مواردی که یکی از فرزندان دارای ویژگیهایی است که او را بر دیگران ممتاز میکند و اگر بیان آن خصائص و اظهار آن در برابر سایر فرزندان میتواند آنها را متوجه کند که دلیل توجه والدین نسبت به او چیست در اینجا قائل شدن تفاوت با ذکر دلیل اشکالی ندارد چرا که موجب ترغیب سایر فرزندان میگردد. البته این در صورتی است که راه هرگونه سوء تفاهم برای فرزندان دیگر بسته شود و کار به حسادت و پرخاشگری نرسد.
نمونه این رفتار در سبک زندگی اهل بیت(ع) دیده میشود. در روایتی نقل شده که حضرت امام موسی کاظم(ع) درمواردی فرزندش امام رضا(ع) را بر فرزندان دیگر خود ترجیح میدادند. ایشان را الگویی برای آنها معرفی میکردند. البته در تمام این موارد دلیل برتری را نیز مشخص کرده و تاکید مینمودند و میفرمودند «برادرتان علی(ع) دانشمند آل محمد(ص) است؛ درباره دین خود از او بپرسید و هرچه بیان میکند به خاطر خود بسپارید».
